GFDL

GFDL uchodzi za licencję gwarantującą opublikowanym na niej dziełom wolność, nie jest to jednak prawdą, co opisuje ta strona: http://home.twcny.rr.com/nerode/neroden/fdl.html (na podstawie której powstał ten artykuł). Posiada ona kilka wad, które odpowiednio użyte mogą utrudnić osobom tworzącym Wikipedię pracę. Dlatego uważam że najwyższy czas, aby Wikipedia została wygryziona przez jakiś bardziej dopracowany i przemyślany portal – ale o moim pomyśle na taki portal dopiero na końcu (ale jak ktoś chce pomóc go tworzyć, to może przewinąć stronę od razu do ostatniej sekcji).

• Oryginał licencji: http://www.gnu.org/licenses/fdl.txt
• Nieoficjalne polskie tłumaczenie: http://www.gnu.org.pl/text/GFDL-pl.html

Sekcje niezmienne

Mają one kilka wspaniałych cech, wynikających z punktu 4L licencji, czyniących z nich nieusuwalny balast dla artykułu:

1. Nie wolno ich zmieniać tworząc nowe wersje artykułu
2. Nie wolno ich usunąć z kolejnych wersji artykułu (chyba że kolejna wersja będzie oparta na starszej, która tej danej sekcji niezmiennej jeszcze nie zawierała)
3. Zgodnie z 1. i 2., tłumacząc artykuł na inny język należy umieścić te sekcje w tłumaczeniu w formie nieprzetłumaczonej (vide cytat w następnym punkcie)
4. Jeśli dodamy sekcję niezmienną, a po jej dodaniu ktoś dopisze wartościowy fragment artykułu, to w myśl 2. jeśli ktoś będzie chciał usunąć z jakichś powodów tą sekcję musi usunąć również te fragmenty, bo ich zachowanie jest równoznaczne z dołączaniem do tekstu opartego na starszej wersji fragmentu wersji nowszej, która wymaga dodawania do artykułów na niej opartych tychże sekcji (patrz punkt 5 licencji). Zgodnie z definicją zawartą w 1 punkcie licencji fakt, że kopiujemy tylko fragment niczego tu nie zmienia:
   

   „Wersja Zmieniona” Dokumentu oznacza jakikolwiek utwór zawierający Dokument lub jego część, zarówno w formie oryginalnej, jaki i ze zmianami lub w tłumaczeniu na inny język.

5. Poprzedni punkt jest szczególnie szkodliwy jeśli nasza sekcja niezmienna zawiera informację nieprawdziwą, ale trudną do zweryfikowania (tak, aby nie została usunięta przed pojawieniem się nowych zmian w artykule)
6. Wczytawszy się dokładniej w GFDL zobaczyłem że to nie do końca prawda, ale nie zmienia to faktu że można w ten sposób przemycić inne niewygodne teksty (np. łamiące NPOV)

ps. Należy jednak pamiętać aby dodając sekcję niezmienną nie umieszczać w niej żadnych fragmentów innych artykułów, bo licencja tego zabrania. Treść sekcji musi być zupełnie nowa.

Podziękowania i dedykacje

Działają podobnie jak sekcje niezmienne, ale są mniej uciążliwe między innymi dlatego że nie zawierają informacji która mogłaby być nieprawdziwa, a pozostawione w formie nieprzetłumaczonej nie wnoszą dużych szkód (w sumie licencja nawet nie precyzuje czy ich tłumaczenie jest dozwolone czy nie). Vide punkt 4K licencji.

Publikacja pod takim samym tytułem

Punkt 4A licencji wymaga:

Umieszczenia na Stronie Tytułowej (i na okładkach, jeżeli występują) tytuł różniący się od tytułu Dokumentu oraz tytułów poprzednich wersji (które powinny być wymienione w Historii Dokumentu, o ile istnieją). Możesz wykorzystać taki sam tytuł, jak poprzednia wersja, jeżeli pierwotny wydawca oryginału wyrazi na to zgodę

Problem w tym że na Wikipedii nikt nie pyta się osób piszących artykuły o taką zgodę. Ale załóżmy że fundacja albo stowarzyszenie Wikimedia, jako wydawca Wikipedii wyraża taką zgodę. Jednak nikt nie może nam zabronić abyśmy opublikowali artykuł najpierw na własnej stronie, dając mu licencję, potem skopiowali go do Wikipedii do hasła o takim samym tytule jaki miał na naszej stronie (tylko pamiętajmy o podaniu na Wikipedii adresu URL oryginału oraz autora, jeśli kopiujemy cudzy artykuł). Jeśli tak zrobimy to zgodnie z prawem Wikipedia może zawierać nasz artykuł w formie niezmienionej pod tym tytułem, ale jeśli ktokolwiek chce dokonać w nim jakiejkolwiek zmiany (poprawić błąd ortograficzny, dodać kategorię), to musi zmienić tytuł hasła (albo uzyskać naszą zgodę).

Zapewne osoba dokonująca zmian nie wie o tej konieczności, więc jeśli chcemy szkodzić w ten sposób to trzeba przypilnować przestrzegania tego punktu. Najlepiej nie od razu, ale wtedy kiedy takich artykułów na Wikipedii będzie więcej no i jeśliby chcieli uniknąć zmiany nazwy usuwając je to będą musieli usunąć też to co dopisali inni.

Ale wbrew pozorom aby uzyskać dużą ilość takich artykułów nie trzeba się specjalnie trudzić, bo nawet zalążki (stub) podlegają licencji. A przy odpowiednio skonstruowanej naszej stronie (np. z formularzem „Dodaj ten artykuł i napisz następny”) bez problemu napiszemy ich dość dużo.

Inne problemy

Jest też kilka innych problemów, które już teraz doskwierają Wikipedii, a których nie opisałem powyżej. Wymienię niektóre z nich:

• Przy tłumaczeniach trzeba podać autorów i URL oryginału co jest nagminnie zaniedbywane.
• Każdy dokument na musi zawierać jej kopię, podczas gdy na Wikipedii jest tylko link, a to nie wystarczy (szczególnie w przypadku wersji do wydruku).
• Przenoszenie artykułów między poszczególnymi projektami odbywa się zwykle z pominięciem historii.
• Również w przypadku tworzenia stron ujednoznaczniających zdąża się że nowa strona jest tworzona metodą kopiuj/wklej, zamiast zmiany tytułu co skutkuje brakiem listy autorów w nowym artykule.
• To samo dzieje się zazwyczaj podczas łączenia kilku artykułów w jeden, oraz przy wyodrębnianiu sekcji artykułu w nowe hasło.

Co więc właściciele Wikipedii powinni zrobić?

Mój pomysł jest następujący:

1. Zabronić używania sekcji niezmiennych (w widocznym miejscu, a nie w znanym tylko adminom), ewentualnie także dedykacji i innych tego typu elementów przewidzianych licencją.
2. Zabronić dodawania tekstów na licencji GFDL z innych źródeł jeśli dodanie ich mogłoby skutkować niemożliwością zmiany tytułu artykułu. Ten i poprzedni zakaz powinny być sformułowane tak, aby ewentualna odpowiedzialność za złamanie GFDL spadała na osobę która dodaje takie treści, a nie na osobę wprowadzającą zmiany w artykule.
3. Dać redaktorom możliwość wyboru licencji na swoje artykuły (oczywiście spośród tych otwartych + jedna nie całkiem otwarta czyli GFDL). Domyślną opcją koniecznie powinno być Public Domain, tak aby osoby dla których licencja ich tekstów nie obchodzi nie nakładały na Wikipedię niepotrzebnych restrykcji. Wybór powinien dotyczyć każdej zmiany (żeby np. zmiany w stylu poprawy literówek były PD nawet jeśli hasło jest na GFDL - dzięki temu nie trzeba będzie dodawać autora do listy autorów, co sprawia problemy jeśli przyjdzie komuś, chcącemu przedrukować artykuł, określić których 5 wkład jest najistotniejszy).
4. Zorganizować grupę osób (niekoniecznie adminów, bo mają dość innych zajęć), które by prosiły autorów starych haseł o zgodę na zmianę licencji na Public Domain lub Creative Commons.
5. Dodać do MediaWiki funkcje odpowiedzialne za powyższe, czyli system kontrolujący na jakiej licencji/licencjach (toż mogą być podwójne, np. CC+GFDL) jest artykuł, który pozwalałby też zobaczać czy konkretny przypadek GFDL jest wolą autora czy wynika z narzucenia go przez obecne zasady (jakaś flaga którą by się zdejmowało po spytaniu autora czy zgadza się na inne licencje). System oczywiście powinien kontrolować które licencje są ze sobą zgodne, oraz umożliwiać autorom liberalizację warunków na których są publikowane ich hasła (oczywiście biorąc pod uwagę późniejsze zmiany - czyli może się zdążyć sytuacja że pierwszy akapit jest na podwójnej licencji, bo jest autorstwa X, a drugi tylko np. na CC, bo autorem jest Y).

A co mogę zrobić ja?

Mam poważne wątpliwości, aby powyższe postulaty udało się zrealizować, gdyż wymagałyby po pierwsze aprobaty społeczności tworzącej Wikipedię, a po drugie zmian w MediaWiki, których nie każdy może dokonać, bo kod ma ogromne rozmiary i trzeba najpierw zrozumieć jak działa zanim się będzie potrafiło coś zmienić. Dlatego też mam inną propozycję.

Warto by stworzyć portal konkurencyjny dla Wikipedii który bo nie posiadał jej błędów. W szczególności powinien:

• zawierać taki system kontroli licencji,
• posiadać mechanizm umieszczający w nim domyślnie treść artykułów z innych stron (wartościowszych projektów fundacji Wikimedia oraz innych stron opartych na mechanizmie wiki, które zawierają jakieś istotne informacje) – edycje powinny być w pierwszej kolejności zapisywane na macierzystym serwerze projektu z którego pochodzi artykuł, a na serwerze lokalnym dopiero jeśli zostaną wprowadzone jakieś zmiany czyniące go niezgodnym z zasadami tego projektu (dla nowotworzonych artykułów może to być niekompatybilna licencja, dla innych np. nieneutralny punkt widzenia),
• nie posiadać niektórych obostrzeń obecnych w Wikipedii (mp. NPOV w artykułach religijnych – lepiej ustalić że artykuły piszemy z punktu widzenia chrześcijaństwa i się tego trzymać zamiast tworzyć coś sztucznego co de facto przedstawia jakiś punkt widzenia   czyli punkt widzenia osoby niewierzącej nie będącej zagorzałym ateistą, wychowanej w kręgu kultury judeochrześcijańskiej),
• nie wymagać aby wszystkie obecne w nim materiały były na otwartych licencjach (artykuły tak, ale np. obrazki mogłyby być również ©); warto by jednak nie dawać zwykłym użytkownikom możliwości wyboru zamkniętej licencji, aby nie pojawiło się takich materiałów zbyt dużo; zamiast tego możliwość ta byłaby zarezerwowana dla administratorów dodających materiały uzyskane np. poprzez wykupienie licencji na użycie ich w takim portalu (ale z inicjatywy administratorów, nie użytkowników, aby tak jak pisałem nie było to praktyką nagminną),
• być encyklopedią multimedialną, a nie tylko w wersji elektronicznej – mam tu na myśli takie cechy jak np.:
  • możliwość dodawania interaktywnych symulacji w technologii Flash lub Java (albo lepiej SVG konwertowane po stronie serwera na format obsługiwany przez przeglądarkę, czyli Flash albo DHTML)
  • filmów (coś na wzór YouTube, tylko z możliwością ściągnięcia oryginalnego pliku celem dalszej obróbki)
  • nagrań dźwiękowych w różnych formatach (konwertowanych na OGG na serwerze, coby nie wspierać nielubianych formatów, ale tak aby oryginał mógł być w takim formacie) – obowiązkowo z odtwarzaczem we Flashu, który pozwalałby odsłuchać dźwięk bezpośrednio na stronie, bez potrzeby pobierania go na dysk
• zawierać zamiast stron dyskusji artykułów i trudnej w obsłudze listy mailingowej forum, będące najlepiej braką do kanału Usenetu (coś w stylu dwóch kategorii: ogólna będąca bramką, oraz dyskusje artykułów, nie będące bramką) – to trzebaby jeszcze przemyśleć bo problem jest trudny do rozwiązania w wygodny dla użytkownika sposób
• łączyć na stronie każdego hasła informację różnego typu – nie powielać błędu Wiktionary które ma zawierać w sobie zarówno słownik J. Polskiego, jak i słowniki polsko-jakieś, ale nie informacje encyklopedyczne; prawda jest taka że między encyklopedią a słownikiem J. Polskiego nie ma większej róznicy niż międzi słownikiem J. Polskiego, a słownikiem polsko-jakimś, ale za to jest inna nazwa na którą dali się nabrać twórcy Wikipedii i Wiktionary; pozatym trzebaby połączyć różne wersje językowe tak aby nie powielać tej samej pracy co obecnie dzieje się w Wiktionary i poniekąd w Wikipedii (które zawiera tłumaczenia w formie „interwiki” – de facto o wiele lepsze niż Wiktionary). Do tłumaczeń z jednego języka w drugi w zupelności wystarczy jedna baza – trzeba ją jednak zaprojektować tak aby słowa w stylu „być”, „z”, „i” dały się wyjaśniać osobno. Ale np. polska definicja angielskiego słowa „world” mija się z celem – ktoś kto go będzie szukał wejdzie po prostu na wersję angielską, wpisze słowo i wyświetli mu się definicja encyklopedyczna, odpowiedniki w innych językach (coś między interwiki, a tłumaczeniami w Wiktionary), oraz informacje takie jak etymologia, odmiana itp. (mogą być jako część artykułu, albo jako odrębna zakładka)
• Last but not least, powinien mieć przyjazny użytkownikowi interfejs, a nie tak jak Wikipedia, zgodny z najnowszymi standardami, ale w celu dodania zdjęcia wymagający przejścia na Commons gdzie nie dość że nie działa system rejestracji z pl.wiki, to jeszcze wszystko jest w obcym języku. Interfejs najlepiej jakby był wzorowany na porządnych encyklopediach multimedialnych wydawanych na CD, takich jak np. „Encyklopedia Multimedialna FORGA”.

Mam nadzieję że kiedyś uda się mi lub komuś innemu stworzyć taki portal. Jeśli ktoś potrafiący programować w Pythonie i niebędący tylko gimnazjalistą który myśli że jak ma 6 z informatyki to wie wszystko, chce przy tym pomóc, to proszę o kontakt na e-mail (nie wiem czy będę miał czas zrealizować coś tak ambitnego, ale spróbować można).